Zelf compost maken is erg goed voor het milieu. Jij raakt van je groenafval af zonder dat je daarmee het milieu verder belast. Bovendien gebruik je de compost weer in je tuin, waardoor het nog duurzamer is. Je hebt niet eens veel ruimte nodig om compost te maken: ongeveer 2 vierkante meter is al voldoende oppervlak om een mooie hoeveelheid compost te maken.
Wat is compost?
Zelf compost maken begint met het weten wat compost eigenlijk is. Compost is een fijne, zachte en korrelige grond die veel gebruikt wordt als voedingsbodem voor planten. Het bevat relatief veel voedingsstoffen die planten nodig hebben. Het werkt ideaal als bemesting en kan ook helpen om je tuingrond losser en soepeler te maken. Zeker zware kleigrond moet regelmatig worden doorgewerkt met een laagje compost.
Compost wordt eigenlijk gemaakt door micro-organismen en kleine beestjes. Schimmels en bacteriën verwerken een gedeelte van het materiaal. Een ander deel wordt gegeten door wormen, pissebedden en andere kleine beestjes. Deze produceren vervolgens compost, wat veel fijner is dan het materiaal waar je mee begon.
Wat kun je composteren?
Zelf composteren kun je alleen als je de juiste materialen gebruikt. Om te beginnen moet je weten wat je wel en niet kunt composteren. Je kunt veel materialen die je anders in het GFT afval zou gooien composteren, maar niet alles mag zomaar op je composthoop.
Dit kun je wel composteren:
- Gras
- Bladeren
- Takken en takjes
- Snoeisel
- Stukken boomstronk
- Planten
- Veel soorten onkruid. Maar niet alle, want bijvoorbeeld speenkruid zal zich via de compost enorm verspreiden in de tuin. Je kunt alleen onkruiden gebruiken die afsterven als ze uit de grond zijn gehaald. Eventueel kun je ze ontdoen van hun wortels, dan weet je zeker dat ze niet meer gaan ontkiemen in de compost. De wortels doe je in het GFT.
- Fruitafval
- Rauwe groenten
- Schillen van fruit en groenten (wel eerst afspoelen ivm chemische middelen)
- Noten en notendoppen
- Eierschalen
- Koffie en koffiefilters
- Stro en zaagsel
- Uitwerpselen van plantenetende kleine dieren, zoals konijnen en cavia’s
Dit kun je niet composteren:
- Grond, aarde, zand. Dit bevat nauwelijks voedingsstoffen en dus kan het ook niet verder verten.
- Botjes en etensresten. Deze verteren nauwelijks en trekken bovendien ongedierte aan. Daardoor kan je composthoop bijvoorbeeld muizen en ratten aantrekken.
- Brood. Dit gaat schimmelen, maar verteerd nauwelijks en remt het ontbindingsproces van de compost.
- Zaden en andere voeding voor muizen en ratten. Let hier met name in de koudere maanden op, anders heb je in korte tijd een plaag!
- Kattenbakkorrels verteren niet of nauwelijks, daar zijn ze op gemaakt. Bovendien zijn ze vervuild en kun je ze daarom niet gebruiken.
- Materialen die uitwerpselen van honden, katten, fretten of andere vleeseters bevatten. Deze dieren kunnen bepaalde parasieten en het schadelijke toxoplasmose verspreiden via hun ontlasting.
- Papier en karton verteert niet goed in een composthoop en remt het proces.
- Afbreekbare kunststoffen. Er staat een recycle-teken op, maar dat betekent niet dat jij het thuis kunt composteren. Het betekent alleen dat het gecomposteerd kan worden door de overheid, want dat gebeurt op veel hogere temperaturen.
- Zieke planten. Met name als ze dood zijn gegaan door schimmels of bepaalde ziektes kun je ze beter niet composteren. Anders zul je je levende planten ermee besmetten als je ze bemest met de compost.
Een composthoop maken: hoe doe je dat?
Nu je weet wat je op de composthoop kunt gooien, ga je kijken hoe je een composthoop wilt maken. Dat kun je op meerdere manieren doen: via een kleine box of compost-ton, via een reeks compostbakken of door een echte losse composthoop te maken.
1. Composteren in een compost-tonnen
Een compostbak is een gesloten bak of ton waar je kleine hoeveelheden compost in kunt maken. Ze zijn kant-en-klaar te koop bij de betere tuinwinkel. In een kleine bak kun je gemakkelijk zelf composteren, al blijven de hoeveelheden klein. Een compost-ton voor in de tuin is maximaal zo’n meter in doorsnee en ongeveer 1,5 meter hoog. De ton heeft een klep aan de onderkant, waar je de compost uit kunt halen. Het deksel aan de bovenkant gebruik je om compostmateriaal toe te voegen en de compost regelmatig even te mengen met een compost-stok.
2. Composteren in compostbakken
Compostbakken maak je meestal zelf. Je hebt er wat meer ruimte voor nodig, maar het is wel een praktische manier van composteren. De bakken staan in een rij van twee of meer bakken. Ongeveer 1x per maand schep je al het materiaal vanuit de eerste bak naar de tweede, van de tweede naar de derde enzovoorts. Zo wordt al het materiaal goed omgewoeld en belucht, zodat het compostproces goed op gang blijft. Na een aantal maanden merk je dat het grootste deel van het materiaal fijn genoeg is om als compost in de tuin te worden gebruikt. Je maakt (afhankelijk van de maat) voldoende compost voor een middelgrote tuin.
3. Composteren op een composthoop
Een composthoop maken begint met het vinden van een geschikte plaats. In tegenstelling tot de compost-ton of compostbak zul je een hoop wat sterker ruiken. De hoop wordt meestal 1,5-2 meter groot gemaakt, maar je kunt ook kleiner beginnen. Een composthoop maken is het gemakkelijkst van de drie methoden, omdat je alleen maar een plek hoeft te maken waar je de hoop kunt beginnen. Het neemt natuurlijk wel wat meer ruimte in dan de voorgaande methoden.
Maak je compostplaats gereed voor gebruik
Of je nu een kant en klare compostbak koopt of dat je een compostbak zelf gaat maken: je hebt altijd een goede basis nodig. Kies altijd een plaats in de halfschaduw, dus die soms in de zon staat en soms in de schaduw. Volledige schaduw is te koud om compost te maken, teveel zon laat het vocht verdampen en de hitte zal de kleine diertjes doden. Zoek dus een plaats in de halfschaduw, die je eventueel in de zomer wat meer kunt afdekken. Zo maak je een geschikte plaats om zelf te composteren:
- Maak een stevige bodem. Het liefst van tegels of beton en zo vlak mogelijk. Dat maakt het omscheppen van de compost gemakkelijker.
- Plaats de ton of bak zodanig dat hij stevig staat en niet zomaar kan verschuiven. Eventueel kun je de bak iets omhoog zetten zodat er lucht onder kan komen. Maar onthoud dat compost heel fijn is en waarschijnlijk al snel de luchtgaten zal blokkeren. Als je regelmatig de compost keert is dat geen probleem.
- Maak je zelf compostbakken? Dan zorg je ervoor dat je de bak aan de voorkant kunt openen, zodat je de compost gemakkelijk kunt overscheppen in de volgende bak.
- Heb je een kleine compost-box of compost-ton? Dan heb je een keerstok nodig. Die ziet eruit als een pijl, waarmee je onderin de compost kunt omwoelen. Heb je grotere compostbakken of een composthoop, dan heb je een riek nodig om de compost om te scheppen.
- Zelf een compostbak maken is vrij eenvoudig. Denk er vooral aan dat er genoeg lucht bij het mengsel moet komen, want anders gaat het verteringsproces niet goed. Er ontstaat veel meer stank als er te weinig lucht bij de compost komt.
Je eerste compost maken
Hoe maak je nu compost? Je eigen compost maken begint met het maken van een mooie basis.
- Verzamel het materiaal dat je hebt en verdeel het in twee groepen: droog en nat. Droog materiaal zijn gedroogde bladeren, stro, takken en hout. Nat materiaal is gras, planten en gft afval.
- Hak beide soorten materiaal in kleine stukken. Hoe kleiner je het hakt, hoe sneller je compost kunt maken. Hoef je niet snel compost te maken, houd dan wat grovere stukken. Takjes breek je in stukjes van ongeveer 10-15 cm. Hout moet klein gezaagd of gehakt worden.
- Bouw in je ton of compostbak een laagje op van nat materiaal. Daarop leg je weer een laag droog materiaal, dan weer nat enzovoorts. Wissel de lagen af tot je helemaal klaar bent.
- Besproei het compost even met een gieter of of tuinslang. Het moet niet volledig doorweekt zijn, maar wel goed vochtig.
- Belucht de compost een paar keer per maand door even de deksel van de ton af te halen. Stinkt het erg? Dan belucht je waarschijnlijk te weinig. Voeg dan meer droog materiaal toe (zoals stro of takjes) en meng ze met de rest van het materiaal. Open de ton wat vaker.
- Check ongeveer eens per maand of het mengsel wel vochtig genoeg is. Praktisch alle organismen en diertjes die compost maken houden van vocht en weinig licht. Is het mengsel te droog, besproei het dan met wat water.
- Eigen compost maken zal je in principe geen of weinig stank opleveren. Wel is het zo dat een gesloten bak in de hitte van de zomer kan gaan stinken. Dan moet je het mengsel beter beluchten, goed omwoelen en meer droog materiaal toevoegen.
Compost maken van tuinafval is een prima methode om de natuur een handje te helpen. Het materiaal hoeft niet afgevoerd te worden en bovendien hoef je ook geen nieuwe compost te laten brengen. Door zelf te composteren ben je dus goed en duurzaam bezig. Je weet nu het antwoord op de vraag: hoe maak je compost?
Nog een paar laatste tips:
- Een compostbak zelf maken is heel eenvoudig. Je kunt bijvoorbeeld een bak van gaas of van hout maken. Een compostbak maken van hout is het eenvoudigst. Bedenk wel dat de vochtige omstandigheden na verloop van tijd het hout kunnen aantasten. Dan maak je een nieuwe compostbak en gebruik je de resten van het hout om weer nieuwe compost mee te maken.
- Een compostvat zelf maken is ingewikkelder als je dat wilt doen volgens het idee van tuinwinkels. Je moet dan een vat maken met een onderklep. Veel meer werk en bovendien niet zo heel praktisch: vaak is het materiaal duurder dan het simpelweg kopen van een plastic compostvat.
- Hoe maak je een composthoop? Dat doe je op dezelfde manier als compost maken in een bak. Alleen werk je op grotere schaal. Je kunt altijd nieuw materiaal toevoegen, maar let erop dat je dit telkens wel mengt tot de juiste verhoudingen met droog en nat materiaal.